Çocuklarda Benlik Saygısı

Klinik Psikolog Elif TACAR, 10 Şubat 2022
Çocuk Gelişimi

Benlik saygısı, kişinin kendisini ne kadar değerli, yetenekli ve yeterli gördüğüyle ilişkili olan yargıları ve öznel düşünceleridir. Benlik saygısı doğumdan itibaren sosyal çevremizden aldığımız geri bildirimlerle şekillenmeye başlar. Rosenberg (1965) benlik saygısını, kişinin kendisi hakkındaki olumlu ve olumsuz tutumları olarak değerlendirmiştir. Özetlle, kişinin kendisi hakkındaki duygu, düşünce ve inançlarıyla birlikte kendine biçtiği değer, benlik saygısını oluşturur. Araştırmalar benlik saygısının temellerinin bebeklik döneminde atıldığını göstermektedir.

Benlik saygısı farklı seviyelerde hissedilebilir.

Bir kişinin sağlıklı seviyede benlik saygısına sahip olup olmadığı çeşitli şekillerde ölçülebilir. Sağlıklı benlik saygısına sahip kişiler benliklerini gerçekçi bir şekilde değerlendirebilirler. Kendilerini ne çok değersiz ne de mükemmel görürler. Kendilerine, yetenekleri ve düşüncelerine karşı olumlu bir tutum içerisindedirler. Kendi oluşları ile barış ve güven içerisindedirler. Bu sebeple yüksek benlik saygısına sahip olmak sosyal uyum, psikolojik sağlamlık, mutluluk ve iyimserlik için temel oluştururken, düşük benlik saygısı değersizlik hissi, kaygı ve depresyona yol açabilir.

Benlik Saygısının Önemi Nedir?

Dengeli bir benlik saygısına sahip olmak, hayatı birçok alanda kolaylaştırır. Kendimiz ile ilgili inançlarımız, aile ilişkilerimizi, arkadaşlık ilişkilerimizi ve akademik başarımızı bile doğrudan etkiler.

Yüksek benlik saygısına sahip olmak;

  • Günlük hayatta problem çözme becerilerine yardımcı olurken yeni tecrübeler deneyimlemeye de olanak sağlar.

  • İlk denemede başarısız olsa bile benlik saygısı yüksek kişiler kolaylıkla pes etmezler.

  • Sosyal ilişkilerimizde diğer kişilerle sağlıklı ilişkiler kurmamıza yardımcı olur.

  • İstemediğimiz durumlarda karşımızdaki kişiye uygun sınırlar koymamıza destek olur.

  • Duygularımızı, düşüncelerimizi ve ihtiyaçlarımızı rahatlıkla paylaşmamıza yardımcı olur.

  • Motivasyonu artırmaya, karar verme sürecinde doğru kararlar verip uygulamamıza, hedeflerimize ulaşırken kendi potansiyelimizin, becerilerimizin farkına varıp potansiyelimizi açığa çıkartmamıza katkıda bulunur.

Örneğin, benlik saygısı düşük olan kişiler istemedikleri bir durum karşısında kolay kolay “Hayır” diyemezler ve kendilerine kötü muamele edilmesine razı olabilirler. Benlik saygısı düşük olan bir çocuk, diğer arkadaşlarının onu kabul etmeyeceğini düşünebilir. Bu yüzden de çok sevdiği bir grup oyununa katılmak için cesaret edip soramaz, bir arkadaşının onu fark etmesi için kenarda bekleyebilir.

Benlik saygısı düşük olan çocuklar bir hata yaptıklarında veya bir konuda başarısız olduklarında bununla baş etmekte zorlanırlar. Başarısız olmaktan korktukları için normalde iyi yapabildikleri bir işi bile iyi yapamayabilirler.

Benlik saygısı yüksek olan çocuklar genellikle aşağıdaki özelliklere sahiptirler:

  • Kendilerini genel olarak kabul görmüş hissederler.

  • Sevildiklerinin farkındadırlar.

  • Özgüvenleri yüksektir.

  • Becerilerinden ve başarılarından gurur duyarlar.

  • Yaratıcı aktivitelerden haz alırlar.

  • Yeni deneyimlere açıktırlar.

  • Kendilerine ve yapabileceklerine karşı inançları güçlüdür.

  • Kendilerinden beklentileri gerçekçidir.

  • Akran ilişkileri ve öğretmenleriyle ilişkileri kuvvetlidir.

  • Sosyal olarak aktiftirler. Spor müsamereleri, tiyatro, okul kulüpleri ve okuldaki diğer faaliyetlerde görev almaktan memnun olurlar.

Yazının başında da belirttiğimiz gibi çocukların benlik saygısı doğumdan itibaren şekillenmeye başlar. Benlik saygısını erken yaşlarda şekillendiren en önemli etken ise ebeveynlerin tutumudur.

Çocuğunuzun yüksek benlik saygısı kazanabilmesi için neler yapabilirsiniz?

  • 1.

    Çocuğunuzun güçlü yönlerine odaklanın. Çocuğunuzun neyi iyi yaptığına ve neyi sevdiğine dikkat ederek bu alanlarda onları destekleyebilirsiniz. Bu, çocuğunuzun kendisini daha iyi hissetmesine yardımcı olurken, güçlü yönlerini de pekiştirmektedir.

  • 2.

    Kendisini ve sınırlarını keşfetmesine yardımcı olun. Çocuğunuzun benlik saygısını geliştirmek için, sadece güçlü yanlarına odaklanmak tek başına yeterli olmaz. Çocuğunuzun güçlü yanları ile birlikte sınırlarını da fark etmesini sağlayabilirsiniz. Bunları fark edip kabul etmesine yardımcı olmak kendisini tanımasına katkı sağlarken güçsüz yönleriyle de kabul gördüğünü hissettirir.

  • 3.

    Yıkıcı eleştirilerde bulunmaktan kaçının. Çocuklar, kendilerini öncelikle ebeveynlerinden duydukları sıfatlarla tanımlamaya başlar ve onların sözleri çocukların fark etmeden iç sesleri olur. Ebeveynlerinden “Beceriksizsin”, “Tembelsin”, “Bizim ailede kimse matematikten anlamaz” gibi cümleler duyan çocuklar yıkıcı içsesler geliştirebilirler ve bu zamanla davranış biçimine dönüşür. En ufak bir başarısızlıkta “Ben beceriksizin tekiyim zaten! Asla başaramayacağım” diyerek pes etmelerine sebep olabilir.

  • 4.

    Yaşına uygun sorumluluklar verin. Çocuğunuza küçük yaşlardan itibaren yaşına uygun, yapabileceğini düşündüğünüz küçük sorumluluklar vermeye başlayabilirsiniz. Sorumluluklarını başarıyla yerine getirmenin vermiş olduğu gurur benlik saygısını yükseltecektir.

  • 5.

    Sabırlı olun. Çocukların bazı işleri yapması tahmin ettiğimizden daha çok vakit ve çaba gerektirebilir. Gerektiğinde onlara nasıl yapılacağını sizler göstermekten çekinmeyin. Evde onlar için iyi birer rol model olabilirsiniz!

  • 6.

    Birlikte, seviyesine uygun hedefler belirleyin. Çocuğunuzla birlikte onun seviyesine uygun, makul hedefler belirleyebilirsiniz. Hedeflerini gerçekleştirirken ona manevi destek olmayı sakın ihmal etmeyin.

  • 7.

    Çocuğunuza makul ölçüde övgülerde bulunabilirsiniz. Fakat övgüde bulunurken gözden kaçırmamanız gereken bazı noktalar var: Övgüde bulunmayı abartmaktan kaçınmalı ve sadece başarılı olduklarında övmemelisiniz. Önemli nokta, çocuğunuzun çabasını, emeğini ve ilerlemesini takdir etmektir. Çocuğunuzun, kazanılmış hissedilmeyen bir övgünün içi boş ve sahte övgü olduğunu anlaması uzun sürmez. Bunun yerine “Çabanı takdir ediyorum.”, “Vazgeçmediğin için seninle gurur duyuyorum.”, “Matematik dersinde gittikçe daha iyiye gidiyorsun.” vb. övgülerle, hedeflerine ulaşmalarında ve sıkı çalışmalarına katkıda bulunabilirsiniz.

Peki Tolkido, oyun ve eğitim setleri ile çocukların Benlik Saygısının gelişmesine nasıl katkıda bulunuyor?

Tolkido olarak, yola çıktığı ilk günden bu yana tek tip bir eğitim ve onun odağında bir başarının mümkün olmadığına inanıyoruz. Bu sebeple “adaptif” yani her çocuğun gelişim düzeyine uyum sağlayan bir çalışma mantığına sahip. Tolkido Oyun Setlerinin hepsi, hangi çocuğun “Arkadaşı” olacaksa, o çocuğun seviyesine uygun bir dille konuşuyor ve o çocuğun seviyesine uygun sorular soruyor. MİO, sorduğu sorulara doğru cevap alırsa, çocuğu aşırıya kaçmadan tebrik ediyor. Sorulara yanlış cevap verildiğinde çocukları üzmeyen, motivasyonunu düşürmeyen cümlelerle tekrar denemeye teşvik ediyor.

Elif TACAR

Klinik Psikolog

Kaynaklar:

Rosenberg, M. (1965) Society and the Adolescent Self-Image, Princeton University Press, Princeton, Seber, 68.

Rosenberg, M. (1979). Conceiving the self. Basic Books, New York, ss. 56-68.