Çocuklarda Özgüven Gelişimi

Klinik Psikolog Elif Tacar, 25 Ocak 2022
Çocuk Gelişimi

İlk olarak “Özgüven kavramı nedir?” sorusuna cevap arayalım. Özgüven, bireyin kendisine yönelik iyi, olumlu duygular geliştirmesi sonucu kendini iyi hissetmesidir. Kişinin genel olarak kendi fikirlerine, duygularına, öğrenme yeteneğine inanması olarak tanımlanabilir. Kısacası:

“Özgüven, doğuştan gelmeyen, yaparak kazanılması gereken, hayatta karşılaşılan sorunlarla baş edebilme yeteneğidir.”

Özgüven, iç özgüven ve dış özgüven olmak üzere ikiye ayrılır. İç özgüveni oluşturan unsurlara örnek olarak: kendini tanıma, kendini sevme, kendinle barışık olma, hedefler koyma ve olumlu düşünmeyi gösterebiliriz. Dış özgüveni oluşturan unsurlara örnek olarak: sağlıklı iletişim becerileri, kendini ortaya koyabilme, kendini ifade edebilme ve duygularını kontrol etme becerisini sayabiliriz.

Özgüven Eksikliği Nedir?

Kişinin hayatta istediklerini gerçekleştirebilmek, harekete geçirebilmek için kendine yeterince güvenmiyor olmasıdır. Kişinin kendi kendini cesaretlendirilmesi, başaracağına dair inancının yeterli olmamasıdır.

Çocuğumda özgüven eksikliği olup olmadığını nasıl anlayabilirim?

Öncelikle her çocuğun biricik olduğunu ve benzer davranışların her çocukta aynı durumu ifade etmediğini belirtmek isterim. Bir çocuğu en iyi kendi ebeveyni tanır ve davranışlarını da yine ebeveyni anlamlandırabilir. Yine de çocuğunuzun bazı davranışları özgüven eksikliği ile ilgili sinyaller verebilir. Özgüven eksikliği yaşayan bir çocuk:

  • Sosyal ortamlardan uzak durabilir ve çekingen davranabilir,

  • Başarısızlık, hayal kırıklığı gibi olumsuz olayları bir deneyim gibi algılamak yerine bu duyguları kabul etmekte zorlanabilir,

  • Kendini küçümseyebilir ve yeteneklerini çok acımasız bir biçimde eleştirebilir. Tekrar eden negatif iç konuşmalara ve inançlara sahip olabilir. Örneğin: “Ben bu sınavdan kötü not alacağım. Ben zaten başarısız biriyim.”

  • Mükemmeliyetçi olma eğilimi gösterebilir ve mükemmel olmazsa insanların kendilerini daha az seveceklerini düşünebilir,

  • Kendini sık sık başka arkadaşları ile kıyaslayabilir ve rekabetten hoşlanmayabilir,

  • Fikirlerini kolayca ifade etmekte zorlanabilir veya fikrini söylediğinde küçük düşeceği hissine kapılabilir.

  • Bir işe başlamak veya bir olaya girişmek için birilerinin onayına ihtiyaç duyabilir,

  • Karar verme ve hayır deme konusunda zorlanabilir,

  • Eleştiriye karşı duyarlı olabilir ve alınganlık gösterebilir,

  • Aşırı kontrollü davranma ve suçlama eğilimi olabilir,

  • Gerçekçi olmayan hedefler belirleyebilir ya da sorumluluktan kaçabilir.

Böyle durumlarda çocuğumuzu desteklemek, onu koşulsuz olarak kabul edeceğimizi ve seveceğimizi hissettirmek özgüven gelişimine katkı sağlar. Çocuğumuzun biricikliğini kabul etmemiz, kararlarına saygı duymamız ve hata yapma hakkı tanımamız onun özgüvenini destekleyecektir.

Çocuklarda özgüven gelişiminin desteklenmesi için başka neler yapabiliriz?

  • Beklentilerinizi düzenleyebilirsiniz: Çocuğunuza ulaşılabilir hedefler belirleyerek bu hedefleri başarmasını kolaylaştırabilirsiniz. Çocuğun seviyesine göre ulaşılması zor, gerçekçi olmayan hedefler belirlenmesi çocukta özgüven eksikliği yaratabilir. Böyle durumlarda çocuklar “Eyvah! Ya sınavda yapamazsam, ya başarısız olursam, ailemi hayal kırıklığına uğratırım. Başarısız olursam annem babam beni sevmez. Onların yüzüne nasıl bakacağım!” gibi mantık dışı, işlevsel olmayan düşüncelere kapılabilirler.

  • İlgi alanlarına odaklanabilirsiniz: Çocuğunuzun yeteneklerini keşfedebilir ve ilgi alanları konusunda ilerlemek konusunda onu destekleyebilirsiniz.

  • Kıyaslamalardan kaçınabilirsiniz: Her çocuk biricik. Bu nedenle çocuğunuzu kardeşi, arkadaşı veya diğer çocuklarla olumlu veya olumsuz olarak kıyaslamaktan kaçınabilirsiniz.

  • Olumlu yönlerini vurgulayabilirsiniz: Çocuğunuzun olumlu davranışlarının ve yeteneklerinin farkında olduğunuzu hissettirebilirsiniz. Olumlu geri bildirim verirken kişilik özelliklerine değil davranışlarına odaklanabilirsiniz. Örneğin; çocuğunuz sınavdan iyi bir not aldığında ona: “sen çok zekisin.” demek yerine; “Bu sınav için çok çaba gösterdin, çok düzenli çalıştın.” gibi geri bildirimler verebilirsiniz. Bu çocuğunuzun başarılı olmasa bile çabasının takdir edildiğini hissetmesini sağlayacaktır.

  • Sorumlulukları konusunda güvenebilirsiniz: Sorumluluk verdiğinizde ona güvenebilirsiniz. Örneğin: birlikte evi temizledikten sonra onun temizlediği alanları yeniden temizlememek ona güvendiğinizin bir göstergesi olacaktır.

  • Sorunlarını çözmesi konusunda destek olabilirsiniz: Çocuğunuz sizden yardım istemediğinde bile ona destek olmaya çalışmak çocuğun kendini başarısız ve yetersiz hissetmesine neden olabilir. Bu nedenle çocuğunuza, sorunları çözme konusunda ona güvendiğinizi ama ihtiyaç duyduğunda yanında olacağınızı hissettirebilirsiniz.

En önemlisi, ihtiyaç duyduğunda onun yanında olacağınızı; duyguları, davranışları ne olursa olsun onu koşulsuz olarak seveceğinizi ve destekleyeceğinizi hissettirebilirsiniz.