Doğa ile Büyüyen Çocuk

“Yıllar yıllar önce…” diye bir masala başlar gibi başlayacağım sözlerime. Ancak bu masalın başı da sonu da beni derinden üzüyor. Yıllar önce birçok insan en fazla üç dört katlı müstakil evlerinde yaşar, doğa yanı başında insanların hayatlarına eşlik ederdi. Sonra evlerin yetmediğini düşünecek olmalılar ki evler yıkıldı ve büyük apartmanlar yapıldı. Bu da yetmedi üstüne çok katlı siteler yapıldı. Başta güzeldi ancak bu sefer dediler ki: bir şeyler eksik. Bir şeyler “doğamıza ters.” İşte asıl sancı burada başladı: orman yangınları, su kaynaklarının tükenmeye başlaması, küresel ısınma, hayvanların yaşam mücadelesi, iklim krizi…

İnsan doğanın parçası. Ancak doğanın insan eli değmemiş hali daha iyi bir hali olabilir mi?

“Çocuklarınıza çamurlu suda tepinmenin, akan yağmur suları üzerinde barajlar kurmanın, yaprakları gemi gibi yüzdürmenin zevkini gösterin. Sonuçta kötü hava diye bir şey yoktur; yalnızca yanlış kıyafet vardır.”- Richard Louv

Çocuklara çevre bilinci ve doğa sevgisi kazandırmak için neler yapabiliriz?

Benim dikkat çekmek istediğim konu: doğanın çocukla olan ilişkisi. Nesiller boyu değişmeyen bir şey var ki o da: insanın doğa ihtiyacı hiç tükenmeyecek. Ancak bu birlikteliğin sürmesi için doğaya karşı nazik olup, gereken özeni gösterebilmemiz gerek.

Doğa sevgisini çocuklukta edindirmek ilk adım. Bunun için önce biz ebeveynlerin (çocuk bakımından sorumlu herkes) rol model olması gerekir. Basit bir örnek vereyim: birçok parkta şöyle tabelalar görürsünüz: “lütfen yerlere çöp atmayınız.” Yasak olan cazip geldiğinden midir bilinmez, yıkılıverir kurallar. Peki şunu gördüğünüzde ne hissediyorsunuz: “Yerleri temiz tuttuğunuz için teşekkür ederiz.” Bana normal olan davranışın bu olduğunu ve bunun için kimsenin ricada bulunmayacağını hissediyorum. Çocuklara da doğaya karşı nazik olmayı benzer şekilde anlatabiliriz.

Çocuğunuza doğa sevgisini öğretmenin en etkili yolu ona örnek olmak ve davranışlarınızın nedenlerini anlatmaktır. Çocuğunuz, çöpünüzü uzun bir süre elinizde taşısanız bile yere atmadığınızı, yerdeki ve çöpleri topladığınızı gördüğü zaman, ona öğüt vermekten çok daha fazlasını anlattığınızdan emin olun.

Çocuklar empati yapabilen varlıklardır. Ona bir hayvan için neden kapıya su koyduğunuzu, kuşlara neden yem attığınızı, onların yuvasına neden nazik olduğunuzu, denizlerin ve ormanların neden temiz tutulması gerektiğini anlattığınızda içi neşeyle dolan yeni bir doğa savaşçısının tohumlarını ekmiş olacaksınız.

Günümüzde çocuklar doğadan yoksun ve onunla bağ kurmadan; doğanın parçası olmadan büyüyor. Richard Louv bu durumdan “Doğadaki Son Çocuk” adlı kitabında “doğa yoksunluğu sendromu” olarak bahsediyor. Düşünün ki çocuklar her gün gördüğü bir kuşu, ağacı veya böceği betimlemekte zorlanıyor. Bakmak ile görmek arasındaki fark burada başlıyor sanırım.

Doğa ile temas halinde olmak çocukların dikkat becerilerinin gelişmesine, öz düzenleme ve çevre bilinci kazanmasına katkı sağlıyor.

Peki, çocuğumuzun doğa ile temasını nasıl artırabiliriz:

Bir kere bunu rutine döndürdüğünüzde harika fikirler yaratacağınıza eminim. Yine de size ve çocuğunuza kaynak olması için birkaç kitap önerisinde bulunacağım.

İşte çocuğunuzla keyifle okuyabileceğiniz çocuklar için doğa temalı kitaplar:

Doğa ile kalın. Şayet o sizi hiç yalnız bırakmadı…

Kaynaklar

Richard Louv (2010). Doğadaki Son Çocuk. (Çev. Ceyhan Temürcü) Tübitak Yayınları, Ankara.

Müzeyyen Kardaş Koçak, Derya Demir, Sinem Erener Ünal, Sümeyra Büşra Eroğlu. Yeşil İz: 3 - 8 Yaş için 48 Orman Okulu Etkinliği.

Prof. Dr. Handan Asude Başal (2015). Okul Öncesi ve İlkokul Çocukları için Uygulamalı Çevre Eğitimi. Nobel Akademik Yayıncılık (Ankara)