Otizmli Çocuklarda Uyku Problemi ve Çözüm Önerileri

Uzman Psk. Tutkunur Ünlü, 1 Haziran 2022
Çocuk ve Uyku

Uyku, zaman zaman tüm insanlar için zorlayıcı bir süreç olmaktadır. Uyuyamamak, uyanamamak, devamındaki süreçte uykuyu tam alamadığımızda gün içerisinde performansımızda dalgalanmalar oluşmaktadır. Uyku sorunları arttıkça kişilerin psikolojik durumları da dalgalanmakta olup uyku ile psikolojik sorunlar arasında korelasyon olduğu bilinmektedir.

Peki otizmli çocuklarda uyku problemi var mıdır varsa da ne sıklıktadır gibi sorular aklımıza gelmektedir.

Otizmdeki uyku sorunlarının yaygınlığını araştıran en önemli araştırmalardan birisi yakın tarihte yapılmıştır. 2019 tarihli bir araştırma, otizmli okul öncesi çocukların yaklaşık yüzde 80'inin uykuyu bozduğunu öne sürdü. Uyku sorunları, otizmi olan çocuklar arasında, tipik çocuklar veya diğer gelişimsel koşullara sahip olanlardan iki kat daha yaygındır.

Otizmi olan çocuklarda çok uyumaktan ziyade az uyuma eğilimleri olduğu gözlemlenmiştir.

Uykuya dalmaları normal insanlardan ortalama 11 dakika daha uzun sürer ve çoğu gece sık sık uyanır. Otizmli kişilerde uyku, genel popülasyondaki insanlara göre daha az onarıcı olabilir. REM uykuları daha kısa sürmektedir. Uyku zamanlarının yaklaşık yüzde 15'ini , anıları öğrenmek ve akılda tutmak için kritik olan hızlı göz hareketi (REM) aşamasında geçirirler. Çoğu nörotipik insan, aksine, gece dinlenmelerinin yaklaşık yüzde 23'ünü REM'de geçirir.

REM uykusunun kısa sürmesi bazı durumları da tetiklemektedir, dikkat dağınıklığı, huzursuzluk, tentrum şeklinde ortaya çıkan öfke nöbetleri gibi…

Ayrıca, çok az uykunun zayıf sosyal beceriler gibi otizm özelliklerini kötüleştirebileceğine dair artan kanıtlar var. Yeterince uyuyamayan çocuklar genellikle daha şiddetli tekrarlayan davranışlara sahiptir ve spektrumdaki diğer insanlara göre arkadaş edinmekte daha zorlanır. Ayrıca zeka testlerinde daha düşük puan alma eğilimindedirler. Bununla birlikte, bu sorunların yetersiz uykudan mı kaynaklandığı, buna katkıda bulunup bulunmadığı veya her ikisinde birden belirsizdir.

2009'da yapılan bir araştırma, otizmli ve uyku güçlüğü çeken çocukların, iyi uyuyanlara göre daha hiperaktif olduklarını ve dikkatlerinin kolayca dağıldığını buldu.

Otizmli Çocuklarda Uyku Sorununa Çözüm Yolları

  • Uyku Günlükleri ve Uzman Takibi

    Muhakkak bir uzman ile çalışılmalıdır. Bu Çalışmalar sırasında uyku günlükleri tutulmalıdır, uyku günlüklerinin içinde çocuğun kaç kez uyandığı kaçta yattığı uykuya dalması kaç dakika sürdü gibi uyku kalitesi ile ilgili veriler olmalıdır.

  • Kafein ve Şeker

    Uykudan önce kafein ve şeker gibi uyarıcılar vermekten kaçınılmalıdır. Bu uyku güçlüğü çeken her çocuk için geçerlidir.

  • Gece Rutini Oluşturma

    Çocuğunuza banyo yaptırın, bir hikaye okuyun ve her gece aynı saatte onu yatırın, düzen uyku konusunda çok yardımcı olmaktadır. Çocuğunuzun yatmadan önce kitap okuyarak, hafif bir sırt masajı yaparak veya hafif bir müzik açarak rahatlamasına yardımcı olun.

Bu rutinleri oluştururken Tolkido’nun Akıllı Uyku Arkadaşım Setinden de faydalanabilirsiniz. “Tolkido Akıllı Uyku Arkadaşım” setinde uyku için düzenlenmiş Türkçe ve İngilizce masallar, Sertab Erener’in sesinden ninniler, klasik müzikler, uyku seslerinin yanında, kendi sesinizi kaydederek çocuğunuza özel hazırlayabileceğiniz özel kartlar bulunur.

Tolkido’nun Akıllı Uyku Arkadaşım setini nasıl kullanabileceğinizi Tolkido’nun Yeni Akıllı Uyku Seti adlı yazımızda detaylı olarak öğrenebilirsiniz.

  • Uyarıcı Aktiviteleri Kapatma

    Yatmadan en az bir saat önce televizyonu, video oyunlarını ve diğer uyarıcı aktiviteleri kapatın.

  • Duyusal Dikkat Dağınıklığını Önleme

    Gece boyunca duyusal dikkat dağınıklığını önlemek için, çocuğunuzun pencerelerine ışığı engelleyici ağır perdeler koyun, kalın halılar döşeyin ve kapının gıcırdamadığından emin olun. Ayrıca oda sıcaklığının ve yatak takımı seçiminin çocuğunuzun duyusal ihtiyaçlarına uygun olduğundan emin olabilirsiniz.

  • Parlak Işık Tedavisi

    Parlak ışık tedavisi hakkında bir çocuk psikologu ile konuşun. Çocuğunuzu sabahları parlak ışık periyotlarına maruz bırakmak, gün içinde daha uyanık hissetmelerine yardımcı olarak vücudun melatonin salınımını düzenlemeye yardımcı olabilir.

  • Melatonin Desteği

    Son olarak ise çocuk doktorunuza, çocuğunuza yatmadan hemen önce melatonin desteğini sorun. Melatonin desteği uyku sorunları olan otizmli çocuklarda uyku-uyanıklık döngülerini normalleştirmeye yardımcı olabilir ve şimdiye kadar yapılan araştırmalar bunun güvenli ve etkili olduğunu buldu.

Kaynaklar

Goldman S.E. et al. Dev. Neuropsychol. 34, 560-573 (2009) PubMed

https://www.webmd.com/brain/autism/helping-your-child-with-autism-get-a-good-nights-sleep

https://www.verywellhealth.com/autism-and-sleep-issues-4165825